|
بررسی نگاره های ورزشی در جام ارجان
|
|
در قدیمی ترین سفالینه های ایران که قدمت آنها به هزاره ی چهارم قبل از میلاد می رسد ، تصاویری از حرکات موزون که همان رقص های گروهی است برروی سفالها نقش شده اند، دراین تصاویر حرکات دست وپا ها به قدری موزون وهماهنگ است که می توان گفت آنها حاصل تمرین های طولانی بوده است .
قطعا" با وارد شدن برخی جوامع روستا نشین به مرحله ی شهر نشینی در آغاز هزاره ی سوم قبل از میلاد ، انواع ورزشها جنبه ی رسمی به خود گرفت وتمرینات ورزشی چه برای سرگرمی وچه بعنوان آمادگی دفاعی جنبه ی تعلیم وتربیت به خود گرفت .
|
کرم میرزایی
خلاصه ومقدمه :
مقاله ی حاضر به استناد واشیای باستانی ، قدیمی مدارک تصویری را درباره ی سه رشته ی ورزشی مطرح می کند .
بدون شک بازی تفنن ، کار وکوشش برگزاری آیین‌ها وجشن ها ، تقلید رفتار جانوران ، مبارزه ی انسان باانسان ، انسان با جانور وتلاش برای کسب قدرت در میان گروه وقببله منشأ بسیاری ورزشها بوده وسابقه ی آنها را به دوره ی پیش از تاریخ می رساند درایام باستان ورزش با دین و آیین ارتباط نزدیک داشت وهدف از انجام آنها پیروزی خیر بر شر بیشتر بود . دراین مقاله ابتدا به قدیمی ترین متن نوشته حماسی درباره ی کشتی پرداخته می شود وسپس سه شی باستانی که قدمت انها به هزاره ی سوم واول قبل از میلاد می رسد ودارای نقش مبارزه ی کشتی گیران ومشت زنان وغواصان است مورد توصیف قرار می گیرد .
پیشینه ی ورزش های « کشتی ، بوکس ، وغواصی »
تقلید ، مبارزه ، بازی ، تفنن ، کار وکوشش سرآغاز همه ی ورزش است. انسان بسیاری از عادات ورفتارهای خود را از رفتار جانوران وپرندگان تقلید کرده است . انسانهای دوره ی پیش از تاریخ ه.اره رفتار وحرکات جانوران را زیر نظر داشتند وبرخی رفتارها وحرکات بدنی را از جانوران تقلید می کردند، مثل پرش وشنا ، حرکات موزون ، رقص وغیره
انسان بدلیل نداشتن ابزار حمله یا دفاع مجبور بود با انواع حیوانات مانند : گراز، خوک ، گاو ، اسب، خروس وگرگ با دست خالی مبارزه کند ودراین مبارزه بسیار چیزها آموخت . بازی وتفنن نیز از عوامل اصلی شکل گیری بسیاری از ورزشها بوده است . بسیاری از حیوانات با نوزادان وهمنوعان خود بازیهای تفننی دارند؛ گربه ها ، سگ ها ، خرس دائما" با نوزادان وهم نوعان خود در حال بازی ونمایش هستند. در انواعی از حیوانات که به حالت اجتماعی زندگی می کنند ، همواره مبارزه ای صلح جویانه برای انتخاب رهبری گله انجام می گیرد . وقویترین حیوان رهبری گروه را عهده دار می گردد . بدون شک در جوامع شکار گر عهد پیش از تاریخ نیز همواره بس مردان مبارزه هایی برای کسب قدرت ورهبری در جریان بوده است . افزون براین انسانها نیز مانند حیوانات بانوزادان وکودکان خود به انواع بازیها وتفننها می پردازند .
آناتومی بدن انسان بگونه ای است که می توان از آنها برای انواع فعالیت ها سود برد . مبارزه کار تلاش برای معاش ، یکی از عوامل اصلی ایجاد انواع بازیها وگروهی بوده است ، بطور مثال ، بازی ومبارزه صلح جویانه ویا نبرد از عوامل پیدایش کشتی بوده است .
تلاش برای ماهیگیری ، عبور از رودخانه در ایجاد ورزش شنا موثر بوده ومشت زنی شکلی از مبارزه برای بقا ودفاع از خود در مقابل همنوع وجانوران اهلی ووحشی بوده است . به نظر می رسد بعد از آنکه جوامع شکار گر وبیابانگر در ایران در حدود 9 هزار سال قبل از میلاد به مرحله ی روستا نشینی دست یافتند از همان زمان مقدمات بسیاری از ورزشها بصورت وسیعی شکل گیری شد. دویدن ، شنا کردن ، کشتی و تیراندازی وحرکات موزون ، شمشیر بازی، وزنه برداری و....... شکل رایجی به خود گرفتند .
در قدیمی ترین سفالینه های ایران که قدمت آنها به هزاره ی چهارم قبل از میلاد می رسد ، تصاویری از حرکات موزون که همان رقص های گروهی است برروی سفالها نقش شده اند، دراین تصاویر حرکات دست وپا ها به قدری موزون وهماهنگ است که می توان گفت آنها حاصل تمرین های طولانی بوده است .
قطعا" با وارد شدن برخی جوامع روستا نشین به مرحله ی شهر نشینی در آغاز هزاره ی سوم قبل از میلاد ، انواع ورزشها جنبه ی رسمی به خود گرفت وتمرینات ورزشی چه برای سرگرمی وچه بعنوان آمادگی دفاعی جنبه ی تعلیم وتربیت به خود گرفت .
درآغاز هزاره ی سوم ، تیراندازی ، کشتی ، مشت زنی ، پرتاب نیزه ، شمشیر بازی ، شنا ، قایق رانی ،اکروبات پرتاب وزنه ، وزنه برداری، شطرنج ، بند بازی وغیره از ورشهای رایج در شهرها بود.
به طور مثال در حفریات جیرفت بیش از دهها قطعه سنگ تراش خورده در اندازه ی مختلف قدمت آنها به حدود 2500 قبل از میلاد می رسد . بدست آمده اند وبه نظر می رسد از آنها برای نوعی بازی فکری مثل تخته نرد یا شطرنج استفاده می کردند .
قدیمی ترین متنی که در آن ورزش کشتی سخن رفته است حماسه ی گیل گمش است . گیل گمش پادشاه نیمه افسانه ای سومری است در فهرست شاهان سومری او یکی از پادشاهان سلسله اول اوروک است واز شاهان نیمه انسان ونیمه خدایان است. که در سالهای بعد از طوفان براوروک حکومت می کرده است . ( مجید زاده ، صفحه 77 وصفحه 76 ) شکل « د »
زندگی این پادشاه نیمه افسانه ای در حدود 2500 قبل از میلاد تدوین شده است. زندگی گیل گمش به قدری زیبا وجذاب بوده است که داستان زندگی وی به زمانهای سومری ، اکدی، آشوری وهیتی نوشته وترجمه شده است. شهرت وکارای قهرمانی او حداقل برای دو هزار سال موضوع فکری هنرمندان سراسر آسیای جنوب غربی بود. نقش این قهرمان بر روی مهرهای ایلامی ، مفرغهای لرستان واشیای سنگی جیرفت به فراوانی دیده می شود. او همواره به شکل انسانی در حال مهار دو گاو ویا دو شیر یا دو پلنگ بازنمایی شده است . موضوع این حماسه اساسا" دنیوی است ومباحث آن ، انسان ، طبیعت ، عشق ، دوستی جنگ وماجراجویی است. وی شخصیتی همچون رستم دارد ، درجریان زندگی ، وی باید برای بدست آوردن گیاه بی مرگی مراحلی چون هفت خوان رستم را طی کند.
در یکی از مراحل زندگی او کشتی گرفتن ، یک پهلوانی زورمند بنام انکیدوانت انکیددو، گیل گمش را به کشتی دعوت می کند ودر مقابل درگاه معبد اوروک در حضور مردم دو کشتی گیر باهم گلاویز می شوند وگیل گمش او را به بالای سر می برد وبرزمین می زند اما سرانجام این کشتی سبب دوستی عمیق این دو قهرمان می شود (منشی زاده ، داوود ، گیل گمش صفحه 31 وصفحه 30)
از آنجائیکه زندگی واعمال قهرمانی وخصایل پهلوانی گیل گمش برای صدها سال مشغله ذهن ساکنان آسیای جنوب غربی بود وکشتی که یکی از اوج های این داستان است می توان گفت که کشتی یکی از پر طرف دارترین مسابقات در جهان ، باستان بوده است خوشبختانه نگارنده دو تصویریکی مربوط به بین النهرین ودیگری مربوط به آثار مفرغی لرستان را شناسایی کردیم تصویر اول متعلق به پایه مسی ترشی یک ظرف گلدان مانند است که گلدانها ی روی سر این دو کشتی گیر قرار دارند.
این شی مسی از معبد شارا درتل عقرب در کشور عراق بدست آمده است ومربوط به سلسله های قدیم است که زمان آن که در حدود 2500 قبل از میلاد مسیح می رسد . بلندی این شی حدود 10/2cm در این سپایه ی مسی دو کشتی گیر ، لنگی به صورت مایو برتن دارند وحالت سه شاخ شدن را در آغاز مبارزه به نمایش گذاشته اند حالت سرها ، دست ها وپاها آنقدر طبیعی است وبه کشتی حالت زنده وپر تحرکی داده است حالت دست ها وپاهای کشتی گیران نشان از داشتن دانش فنی در نزد آنهاست. به نظر این قدیمی ترین تصویری است که از فن کشتی بدست آمده است. ( شکل « ج » ) جلد سوم تاریخ تمدن بین النهرین ، نوشته یوسف مجید زاده تصویر 65
دومین تصویر مربوط به یک تبر مفرغی است که از لرستان بدست آمده وبه حدود 800 تا 600 ق م تعلق دارد این تبر در موزه خرم آباد نگهداری می شود. وبروری این تبر دو کشتی گیر در قسمت عقب لوله تبر نصب شده است . هر دو کشتی گیر کاملا " قوی بنیه هستند وسروگردن همدیگر را در اختیار گرفته اند . یکی از کشتی گیران در مقابل حریف مصمم تر به نظر می رسد وبا تلاش وجدیت گردن حریف را گرفته است . ولی عکس العمل طرف مقابل چندان متعارف نیست. بی حرکت نگه داشتن دست راست نشان این است که حریف را ناچیز می انگارد. در همین فضا هنرمند باستانی کار دقیق وموافق نزدیک بدن با یک شکل متعادل کرده است. هر چند سادگی حرکات تا حدودی بی روح است ولی اصول فنی رعایت شده است. جدایی پاها به مهارت از هم جدا شده وپای چپ به جلو به حالت نیمه گام مجسمه گردیده وفضای خالی میان بازوها وبالاتنه وبرجستگی را نها کاملا" رعایت ودر معرض دید است .( شکل « ر»)
(پرویز احمد . مجله ی باستان پژوهشی، سال اول ، شماره دوم ، آذر1377 ، مقاله کشتی در ایران صفحه 9)
یک پلاک که متعلق به عهد بابل قدیم است نشان می دهد که ورزش مشت زنی نزد دنیای باستان رواج داشتند. این پلاک به حدود 2000 تا 1600 ق م تعلق دارد.
در آن زمان بین ایلامیها وبابلی ها ارتباط سیاسی وفرهنگی بر قرار بود وگاهی ایلامیها بر بابلیها وگاهی بابلیها بر ایلامیها حکومت می کردند در نتیجه می توان انتظار داشت که در ایلام نیز ورزش مشت زنی رایج بوده است دراین پلاک دو مشت زن با گرفتن گارد در حال ارزیابی هم هستند دست های چپ را بعنوان گارد و دست راست را برای زدن ضربه آزاد گذاشته اند این پلاک از جنس گل نپخته ی قالبی است وحدود 5/10 سانتی متر بلندی دارد ودر موزه پاریس نگهداری می شود. نکته ی جالب توجه این است که این نقش دارای قالب بوده که از طریق آن می توانستند دهها از نقش را تولید کنند وقطعا" نیز چنین بوده است (مجید زاده ، تاریخ وتمدن بین النهریت . ج 3. تصویر 396) . شکل «الف»
در خاتمه باید به یکی از نقش برجسته در آشور ناصر پال دوم درکاخ نمرود داغ اشاره کرد وی در طی سالهای 867 تا 882 قبل از میلاد حکومت می کرد وی در طول سالهای زندگی خود جنگ های متعددی با همسایگان خود داشت وی همواره جنگهای خود را در نقش برجسته ی متعددی باز نمایی کرده است در یکی از این نقش برجسته ها که حدود یک متر بلندی و3 متر طول دارد چگونگی حمله یک شهر تجسم شده است (مجید زاده ، تاریخ وتمدن ، بین النهرین ، ج3، تصویر 462) شکل (ب)
قلعه این شهر در کنار رودخانه ویا قلعه دارای خندق است . همچنین ساحل رود یا خندق با سنگ چین مشخص شده است در کنار ساحل تصویر یک درخت نخل قابل رویت است که نشان دهنده این موضوع است که قلعه ویا شهر مزبور در خوزستان ویا جنوب عراق قرار داشته است در میان رودخانه دو نفر غواص اززیر آب در حال پیشروی هستند این دو نفر هرکدام پوستی پر از هوا در یک دست دارند وبادهان از پوست تنفس می کنند این تصویر در نوع خود بی نظیر است ونخستین شکل غواصی را به نمایش می گذارند از آغازئیکه شهر در خوزستان مانند شوش ، اهواز ودزفول در کنار رودخانه قرار دارند قطعا" در نزد ایلامیها نیز غواصی به صورت مزبور امری رایج ومقبول بوده است این تصویر معرفی شده دراین مقاله که هرکدام درنوع خود بی نظیر هستند ونشان دهنده این حقیقت است که تعدادی از شاخه های ورزشی از تاریخ چند هزار ساله برخوردارند .
منابع : مجید زاده یوسف
1380 ، تاریخ وتمدن بین النهرین تهران مرکز نشر دانشگاهی « دوره ی سه جلدی»
پرویز ، احمد
1377، سابقه کشتی درایران ، نشریه باستان پژوهی سال اول ، شماره دوم ، آذر 1377 دانشگاه ادبیات تهران
منشی زاده ، داوود
1383، گیل گمش ، تهران نشر اختران
نتیجه گیری
بدون شک تاکنون مدارک باستان شناسی وبررسی نقوش اشیای باستانی در مورد پیشینه ورزش مورد بحث قرار نگرفته است این مقاله تلاش کرد پیشینه ی3ورزش مهم را تا 2000 قبل از میلاد به عقب ببرد . امید است که این گونه تحقیقات زمینه ی مناسبی برای شناخت پیشینه ی ورزشهای ایران باشد.
|
|
۴ اردیبهشت ۱۳۹۰ ۱۲:۲۲
|
|
تعداد کلیک
۷۸۸
|
|